مواد خورنده

مواد خورنده به موادي اطلاق مي شود كه در صورت تماس با نسوج و بافتهاي زنده به طريق شيميايي باعث تخريب يا تغيير غيرقابل بازگشت در آنها مي شود.
نمونه هاي زيادي از اين مواد در آزمايشگاهها وجود دادند. از مثالهاي آشناي آن اسيدهاي قوي و بازهاي قوي هستند. اكسيدكننده هاي قوي نيز مي توانند سبب سوختگي و صدمه به چشمها و پوست شوند.
شيشه هايي كه مواد خورنده در آن نگهداري مي شوند بايد در يك ظرف ديگر قرارداده شده و در مكاني نگهداري شود كه هواي آن تهويه مي شود.ظرف ثانويه مي تواند از جنس پلاستيك يا مشابه آن باشد.
ظرف ثانويه علاوه بر اينكه از نشست كردن و ريختن مواد خورنده جلوگيري مي كند، سبب پيشگيري از خوردگي وسايل فلزي ديگر نيز مي شود.
برگه اطلاعات ايمني يك ماده شيميايي (MSDS)، بهترين منبع براي تعيين خورنده بودن آن است. بعلاوه اينكه، بر روي برچسب مواد شيميايي خورنده اين موضوع قيد شده است.

مواد اكسيدكننده
اكسيدكننده ها عواملي هستند كه سبب آتش سوزي مي شوند يا به گسترش اشتعال ساير مواد كمك مي كنند، در نتيجه يا آتش مي گيرند و يا سبب آزاد شدن اكسيژن، يا گازهاي ديگر مي شوند.
نمونه هايي از مواد اكسيدكننده عبارتند از :
نمكهاي پرمنگنات مانند پرمنگنات پتاسيم (KMnO4)
 اسيد نيتريك غليظ (HNO3)
 نيترات آمونيوم  (NH4 NO3)
تركيبات هيپوكلريت و هيپوهاليد مانند وايتكس
 يد و ساير هالوژنها
كلريت ها- كلراتها مانند كلرات سديم (NaClO4) و پركلراتها
 آمونيوم سريم(IV) نيترات
 تركيبات كرم(VI) مانند H2CrO4 ،H2Cr2O7 ، و ساير كروماتها و دي كروماتها
 پيريدينيوم كلرو كرومات
 پراكسيدها
 سولفواكسيدها
 اوزون
 اسميوم تتراكسايد
 نيتروس اكسايد(N2O). 
مواد اكسيد كننده در صورت تركيب شدن با مواد قابل اشتعال تشكيل مواد قابل انفجار ميدهند. در نتيجه مواد اكسيدكننده بايد دور از حلالها در مكاني سرد و بدور از رطوبت نگهداري شوند.( اين مواد در زير كاسه دستشويي نگهداري نشود)
با مراجعه به برگه اطلاعات ايمني ماده شيميايي (MSDS) ماده اكسيدكننده مي توان صحيح ترين شيوه نگهداري را بكار برد.

Contact with combustible material may cause fireليست مواد اكسيد كننده اي كه در صورت در صورت تماس با مواد قابل اشتعال سبب آتش سوزيميشود                         
Explosive when mixed with combustible material. ليست مواد اكسيد كننده اي كه در صورت در صورت تماس با مواد قابل اشتعال سبب انفجارميشود 

مواد واكنش پذير با آب

مواد واكنش پذير با آب آن دسته از موادي هستند كه شديداً با آب واكنش داده و ضمن ايجاد گرما توليد گازهاي قابل اشتعال يا سمي مي كنند.
بيشترين مواد واكنش پذير با آب در آزمايشگاههاي شيمي وجود دارد، اما تعدادي از هيدريدها و فلزات قليايي مانند سديم ممكن است در ساير آزمايشگاههاي مراكز تحقيقات هم وجود داشته باشد.
نمونه هايي از مواد واكنش پذير با آب عبارتند از :

 كلسيم هيدريد- ليتيم آلومينيوم هيدريد- فلزات سديم، پتاسيم و ليتيم.
- اينگونه مواد بايد در مكاني سرد و خشك نگهداري شوند. هرگز آنها را در زير دستشويي نگهدري نكنيد.
- به منظور پيشگيري از واكنش فلزات قليايي با بخار آب موجود در هوا، اين فلزات بايد در روغنهاي معدني (يا نفت) نگهداري شود.
استفاده از اطلاعت موجود در برگه اطلاعات ايمني(MSDS) مواد واكنش پذير با آب بهترين منبع اطلاعاتي براي شيوه صحيح نگهداري و كاركردن با آنهاست.

ليست مواد واكنش پذير با آب

- فلزات قليايي
- هيدريدهاي فلزات قليايي
- آميدهاي فلزات قليايي
- آلكيل هاي فلزي مانند ليتيم آلكيل- آلومينيوم آلكيل
- واكنشگرهاي گرينيارد
- هاليدهاي غيرفلزي : مانند S2Cl2-SiCl4-PCl5-PCl3-BF3-BCl3
- اسيد هاليدهاي غيرآلي مانند : SO2Cl2 – SOCl2 – POCl3
- پنتو اكسيد فسفر
- كلسيم كاربيد
- اسيد هاليدهاي آلي
- انيدريدهايي كه وزن مولكولي كمي دارند.

مواد آتشگير    (Pyrophoric Materials)

مواد آتشگير به موادي اطلاق مي شود كه به طور خودبخود در هوا (دماي پائين تر ازC ◦40 ) مشتعل مي شوند. مواد آتشگير عموماً با آب واكنش پذير هستند و در صورت تماس با آب يا هواي مرطوب آتش خواهند گرفت. نگهداري و جابجا كردن مواد آتشگير بايد در ظرفي كه فضاي آن از گاز آرگون يا نيتروژن (به استتثناء چند مورد) پرشده است انجام شود.

روش ايمن نگهداري مواد آتشگير

محلولهاي آتش گير

مقادير كم محلولهاي آتشگير را در شيشه هايي كه درپوش آن از جنس PTFE (Polytertrafluoroethylene) مي باشد نگهداري مي كنند. مقادير زيادتر آن در سيلندرهاي فلزي (مانند سيلندر گاز) نگهداري مي شود كه يك سوزن مخصوص به دريچه خروجي آن وصل مي شود و بوسيله يك سرنگ كاملاً خشك، هواي داخل سيلندر با يك گاز بي اثر (آرگون يا نيتروژن) جايگزين مي شود.

 مواد جامد آتشگير

جامدهاي آتشگير در جعبه هاي مخصوصي كه بوسيله گاز بي اثر پرشده اند نگهداري مي شوند، اين جعبه ها فوق العاده گران قيمت هستند. بنابراين بعضي از اين مواد به شكل محلول فروخته مي شوند و بعضي ديگر در ظروف حاوي روغن معدني (پارافين و ..) يا حلالهاي هيدروكربني سبك نگهداري مي شوند.
جامدهاي آتشگير خفيف (مانند ليتيم آلومينيوم هيدريد يا سديم هيدريد) را مي توان براي مدت زمان كوتاه در هواي معمولي جابجا كرد، اما براي نگهداري طولاني مدت بايد در ظروفي كه فضاي آن با يك گاز خنثي (آرگون يا نيتروژن) پر شده است، نگهداري شود.

 معدوم كردن مواد آتشگير

معدوم كردن مقادير كم مواد آتشگير و ظروف خالي آن را بايد با دقت فراوان و با سردكردن باقيمانده اين مواد انجام داد.
- موادي كه واكنش پذيري كمي دارند را در مقادير زيادي از يك حلال بي اثر مانند هگزان رقيق كرده و ظرف آن را در حمام يخ قرار داده و قطره قطره به آن آب سرد اضافه كنيد.
- موادي كه واكنش پذيري زياد دارند: محلول رقيقي از آن را به آهستگي به يخ خشك اضافه كرده و با افزودن يك ماده كه واكنش پذيري ملايمي با ماده آتشگير دارد و همچنين در يخ خشك منجمد نمي شود (مانند دي اتيل اتر، استون، ايزوپروفيل الكل و متانولي كه مقدار جزئي آب داشته باشد) خنثي سازي انجام مي شود.

ليست مواد آتشگير

مواد جامد

1- ذرات ريز فلزاتي مانند : منيزيم – كلسيم- زيركونيم- اورانيوم
2- فلزات قليايي (سديم – پتاسيم)
3- هيدريدهاي فلزي يا غيرفلزي (دي بوران – سديم هيدريد- ليتيم آلومينيوم هيدريد- اورانيوم تري هيدريد)
4- واكنشگرهاي گرينيارد(RMg X)
5- مشتقات آلكيله شده هيدريدهاي فلزي و غيرفلزي (مانند دي اتيل آلومينوم هيدريد- بوتيل ليتيم- تري متيل آلومينيوم).
6- كربونيل هاي فلزي (مانند دي كبالت اكتاكربونيل- كربونيل نيكل)
7- كاتاليزورهاي هيدروژناسيون مانند رنه نيكل
8- فسفر سفيد يا زرد
9- پلوتونيوم
10- متان تلورول (CH3 TeH)

 گازهاي آتشگير

- آرسين
- دي بوران
- فسفين
- سيلان
مايعات آتشگير
- هيدرازين
- تركيبات ارگانومتاليك‹‹ Metalorganics ››

موادي كه توليد پراكسيد مي كنند

مواد شيميايي هستند كه به مرور زمان يا در اثر تماس با هوا توليد كريستالهاي پراكسيد مي كنند كه به ضربه حساس هستند. عمومي ترين تركيبات شيميايي كه توليد پراكسيد مي كنند عبارتند از دي اتيل اتر و تتراهيدروفوران (THF)، وقتي كه درب اين مواد باز شد نمي توان از توليد پراكسيد در آنها جلوگيري كرد مگر اينكه بعد از آن در ظرفي نگهداري شوند كه هواي داخل آن گاز بي اثر باشد. ( كه عملاً نشدني است).
به اين دليل، توصيه مي شود، تمام موادي كه توليد پراكسيد مي كنند در هنگام دريافت كردن تاريخ زده شده و به شكل دوره اي ميزان پراكسيد توليد شده در آنها با استفاده از تست هاي مخصوص ارزيابي شود. به عنوان يك اقدام احتياطي، فقط مقاديري از اين مواد كه در يك آزمايش در حال اجرا استفاده مي شود در آزمايشگاه نگهداري كنيد (نه بيشتر)

مطالعه برگ اطلاعات ايمني ماده شيميايي ‹‹ MSDS ››  موردنظر، بهترين منبع اطلاعاتي براي انجام اقدامات صحيح هنگام كار و نگهداري آن است.
طبقه بندي مواد شيميايي كه به مرور زمان توليد پراكسيد مي كنند
گروه I : تركيبات غيراشباع، خصوصاً آنهايي كه جرم مولكولي كمي دارند و ممكن است شديداً پليمريزه شده و بطور اتفاقي  شروع به توليد پراكسيد كنند. اين تركيبات را بيشتر از 12 ماه نگهداري نكنيد.

اسامي تعدادي از تركيبات شيميايي گروه I

  
گروه